Ekonomia

Juiza Ana Paula Fonseca, konsidera estadu fakar osan saugate ba Defensor Publiku )DP) sira, tanba fo asistensia legal ba povu kbiit laek la efetivu. 
 
 
Ana Paula Fonseca dehan, iha realidade hatudu bei-beik katak, DP sira sempre abandona prosesu ba kazu krime ruma ne’ebe atu julga iha Tribunal. 
 
 Juiza Ana Paula Fonseca hato’o lamentasoens refere relasiona ba prosesu julgamentu ba kazu maok ida ne’ebe arguidu kumpri hela prizaun preventiva mak lori mai Tribunal atu julga, maibe, prezu ne’e tenke hein durante oras rua resin, tanba defensor ne’ebe atu fo asistensia legal ba arguidu la marka prezensa iha Tribunal. 
 
“Imi sosieade sivil sira mak observa deit, ida ne’e mak serviu sefensor publiku nian, Arguidu ohin kedas mai Juis ho Ministeriu Publiku preparadu ona maibe julgamentu la bele lao tanba defensor publiku iha serviso importante seluk,” dehan Juiz Ana Paula Fonseca iha Tribunal Distrital Dili, Kinta (25/7). 
 
Juiza ne’e haktuir, tuir lolos iha prosesu ba kazu ne’ebe atu halo julgamentu ne’e, arguidu hetan asistensia legal husi Defensora Laura Lay mais Tribunal hein la mosu, tenke hadia julgamentu ba loron 26 Setembru 2013. 
 
 Julgamentu refere tuir orariu sei preside husi Juiza Ana Paula Fonseca, Ministeriu Publiku reprezenta husi Prokuradora Ivonia Guteres no arguidu ba kazu naok ne’e hetan asistensia legal husi defensor Laura Lay. 
 
 Juiza Ana Paula mos informa ba sasin sira iha prosesu ne’e katak, julgamentu la bele lao, tanba ema ne’ebe defende arguidu la mai Tribunal ho razaun iha servisu ne’ebe importante, entaun juis desidi adia prosesu ne’e.
 
Prezidenti da Republika (PR) Taur Matan Ruak, hateten orgaun estadu tenki jere bens publiku ne’e ho didiak tanba mal jestaun ne’e korupsaun. 
 
Xefi Estadu hateten lia hirak ne’e wainhira loke konferensia Internasional Komisaun Anti Korupsaun (KAK) nian ne’ebe hala’o iha Timor Plaza, Comoro, Dili, Tersa (23/7). 
 
 Iha intervensaun xefi Estadu hateten, dezafiu boot ida ba Timor-Leste atu halo oinsa mak bele kria funsionalizmu publiku ida ne’ebe maka honestu, kompotente no efikasia. Tuir Prezidenti Taur Matan Ruak, problema mal jestaun bens Estadu ia provoka deskontentemente iha sosiedade. 
 
“Independentemente interpretasaun mas problema mal jestaun bens estadu nian provoka deskontentementu no kria sobre falsu iha sosieade nia let.” PR Taur dehan tan. 
 
Nune’e mos nia hatutan katak, iha tinan 1980, 1990 iha nasaun Afrika do sul, Filipina no Indonezia, obriga mudansa ba sistema politika iha mundu maibe ohin loron laos buka demokrasia maibe buka oinsa mak halo mudansa ba sistema hirak ne’e. 
 
“Se ita haree tan akontesementu boot ida ema bolu dehan primaveira Arabi, iha anos 80, 90 ita haree iha Afrika do Sul, Filipina no Indonezia, ita bolu dehan People power, sira obriga mudansa ba sistema politika iha mundu mais ohin laos deit ba buka demokrasia maibe bele iha auto distruisaun, mais tamba saida mak ida ne’e akontese? 
 
Tamba deskontentementu, frustrasaun, ne’e signifika saida ba estadu, nasaun ne’ebe la hatene jere bens publikus ne’e sai Pontus ba problema ida, Timor Leste lakohi tama iha ida ne’e,” dehan PR Taur.